Choć prawo autorskie kojarzy się bardziej z działalnością artystyczną, niż rozwiązaniami
o charakterze technicznym i użytkowym typowymi dla branży informatycznej, stanowi ono
ważne narzędzie ochrony wytworów intelektualnych tworzonych przez przedsiębiorstwa
z tej branży, takich jak programy komputerowe, strony WWW, czy elektroniczne bazy
danych.
1. Ochrona programów komputerowych
Prawo autorskie stanowi podstawowy reżim ochrony programów komputerowych na
świecie. Także w polskiej ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego
1994 r. (dalej „pr.aut”)1, wśród wytworów intelektu, które mogą podlegać ochronie
prawnoautorskiej, wymienione są programy komputerowe. Przepisy dotyczące programów
komputerowych (art. 74 do 77 bis pr. aut.), wzorowane są na postanowieniach dyrektywy
nr 91/250/EWG z 1991 r., w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych,
zastąpionej dyrektywą 2009/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.
Przedmiot ochrony
Program komputerowy definiowany jest jako zestaw instrukcji (rozkazów)
przeznaczonych do użycia bezpośrednio lub pośrednio w komputerze w celu osiągnięcia
określonego rezultatu. Zgodnie z podstawowymi założeniami prawa autorskiego, program komputerowy może stanowić przedmiot ochrony („utwór”), o ile stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. W przypadku programów komputerowych, ochronie podlega
konkretny ciąg instrukcji zapisany w określonym języku oprogramowania, tj. konkretny sposób,
w jaki programista rozwiązuje określony problem „zapisany” w postaci tzw. kodu źródłowego.
Program komputerowy może być chroniony niezależnie od formy (sposobu) jego
wyrażenia. Ochroną może być objęty nie tylko program w postaci „kodu źródłowego”,
ale także „programu maszynowego”, programu zapisanego w dokumentacji projektowej,
użytkowej. Także program nieukończony, albo tylko jego fragmenty, mogą być przedmiotem
prawa autorskiego. Ochronie podlegają więc także programy w wersjach niepełnych,
udostępniane w celu ich przetestowania przez nabywcę.
Z zakresu ochrony na gruncie prawa autorskiego wyłączone są natomiast:
»»idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu,
»»funkcje realizowane przez program,
»»co do zasady - metody obróbki danych, protokoły komunikacyjne.
Ochrona prawnoautorska powstaje w sposób automatyczny w momencie ustalenia programu komputerowego w jakiejkolwiek postaci (zapisania programu komputerowego na twardym dysku komputera, dyskietce, papierze), bez spełniania jakichkolwiek formalności (rejestracji, wniesienia opłat, umieszczenia noty copyrightowej itp.).
Ochrona autorskich praw majątkowych do programu komputerowego trwa przez cały okres życia twórcy i 70 lat po jego śmierci. Autorskie prawa osobiste są chronione bezterminowo.
Podmiot i treść praw autorskich do programu komputerowego:
Podmiotem prawa autorskiego do programu komputerowego jest twórca. Prawa majątkowe do programu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy i to już od momentu stworzenia programu, chyba że umowa stanowi inaczej. Pracodawca w takiej sytuacji nabywa prawo do wyłącznego korzystania i rozporządzania programem. Oznacza to, że jeżeli pracownik-programista, który jest zatrudniony w ramach umowy o pracę, wykorzysta elementy twórcze ze swojego „pracowniczego programu” komputerowego przy pisaniu nowego programu dla siebie lub innej osoby, naruszy autorskie prawa majątkowe pracodawcy.
W momencie stworzenia programu komputerowego spełniającego cechy utworu oraz ustalenia go w jakiejkolwiek postaci, twórca nabywa dwa rodzaje praw:
»»autorskie prawa osobiste,
»»autorskie prawa majątkowe.
W przypadku pracowniczych programów komputerowych, mimo że z mocy prawa autorskie prawa majątkowe powstają na rzecz pracodawcy i to on staje się podmiotem uprawnionym z tytułu praw autorskich, autorskie prawa osobiste zawsze pozostają przy twórcy programu, tj. osobie która stworzyła program.
Specyfika prawnoautorskiej regulacji dotyczącej programów komputerowych polega m.in. na odmiennym uregulowaniu treści tych praw, w porównaniu z innymi utworami.
Z uwagi na użytkowe przeznaczenie programów komputerowych oraz zasady ich rynkowej eksploatacji, zakres autorskich praw osobistych twórców programów komputerowych został znacznie ograniczony, w porównaniu z twórcami innych utworów i obejmuje jedynie:
»prawo do autorstwa utworu,
»»prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, albo do udostępniania go anonimowo.
Twórcy programów komputerowych nie nabywają natomiast: prawa do integralności utworu, prawa decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności oraz prawa do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
W przeciwieństwie do ograniczonego zakresu autorskich praw osobistych, twórcom programów komputerowych przyznany został szerszy zakres autorskich praw majątkowych, obejmujący prawo do:
»»trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części, jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie;
»»tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym;
»»rozpowszechniania, użyczenia lub najmu programu komputerowego lub jego kopii;
»»domagania się od użytkownika programu komputerowego zniszczenia posiadanych przez niego środków technicznych (w tym innych programów komputerowych), których jedynym przeznaczeniem jest ułatwianie niedozwolonego obchodzenia technicznych zabezpieczeń (art. 77¹ pr. aut).
Konsekwencją szeroko ujętej treści autorskich praw majątkowych do programów komputerowych są przepisy określające zasady ich dozwolonej eksploatacji. Zgodnie z tymi przepisami, legalny dysponent programu komputerowego może:
»»dokonywać zwielokrotnienia programu, tłumaczenia, zmian (poprawiać błędy w programie) w zakresie niezbędnym do korzystania z programu, zgodnie z jego przeznaczeniem (np. poprawić błędy w programie, testować, usuwać wirusy, dostosowywać program do wymogów nowych wersji sprzętu komputerowego). W zakresie tych czynności istnieje jednak możliwość odmiennego uregulowania umownego;
»»zrobić kopię zapasową programu, jednak z założeniem, że nie będzie ona równolegle używana z oryginalną kopią programu;
»»obserwować, badać i testować funkcjonowanie programu w celu poznania jego idei i zasad.
Ponadto, przepisy prawa autorskiego wprowadzają ścisłe zasady dokonywania zwielokrotniania kodu programu lub tłumaczenia jego formy, ograniczając możliwości w tym zakresie tylko do sytuacji, gdy jest to konieczne do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu z innymi programami komputerowymi. Dla legalności takich czynności konieczne jest, aby dokonywane one były przez osobę uprawnioną do korzystania z programu, a informacje niezbędne do uzyskania współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla takiej osoby. Ponadto, czynności te powinny odnosić się tylko do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne dla uzyskania współdziałania.
Prawo autorskie wprowadza także zakaz wykorzystywania informacji o szczegółach działania programu, uzyskanych w wyniku dekompilacji programu do innych celów niż uzyskanie kompatybilności z innym programem oraz do rozwijania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub innych czynności naruszających prawa autorskie. Niedopuszczalne jest także przekazywanie takich informacji innym osobom, chyba że następuje to w celu uzyskania przez nie kompatybilności programu z niezależnie stworzonym programem.
Istotne wzmocnienie praw autorskich twórców programów komputerowych, w stosunku do twórców innych utworów, polega na wyłączeniu w odniesieniu do programów komputerowych tzw. dozwolonego użytku osobistego, na podstawie którego można korzystać z rozpowszechnionych utworów dla własnych celów osobistych, bez konieczności uzyskania zgody podmiotu uprawnionego z tytułu praw autorskich i bez potrzeby zapłaty wynagrodzenia.Ta atrakcyjna forma korzystania z utworów w celach prywatnych nie dotyczy programów komputerowych, co oznacza, że ich legalna eksploatacja może odbywać się tylko za stosowną zgodą uprawnionego.
Źródło:
Poradnik dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.
Projekt finansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz